Nikon D2X versus Mamiya 7
Aan de andere kant waren er testen die goed gescande 35mm film bijna vergelijkbaar vonden met diezelfde kamera's. Een nogal onverklaarbare gang van zaken. Duidelijk was wel dat met of zonder opzet de testen vaak slecht waren uitgevoerd. De 6x7 kamera's zijn niet altijd met de beste lenzen uitgerust of er wordt teveel onduidelijk gedownsized om alles maar aan elkaar gelijk te maken. Er is zelfs een test waarbij de fotograaf door het etalage raam heen fotografeert waarbij we maar moeten geloven dat het raam schoon was.
De dia's die ik van de Mamiya7 zie zijn erg scherp en gedetailleerd. Het leek tijd om hier zelf wat onderzoek naar te doen. Het moest in ieder geval wel een zo eerlijk mogelijk test worden zonder vooropgezette uitkomst en commerciele belangen. Het doel van deze test is dus om na te gaan in hoeverre 6x7 zich kwalitatief kan meten met een moderne 12 mPixel kamera zoals de Nikon D2x. Het is niet de bedoeling een uitspraak te doen of digitaal 'beter' is dan analoog of andersom. Beiden hebben een ander gebruiksdoel.
Voor beide kamera's is een zo optimaal mogelijke testsituatie gemaakt hoewel dit steeds is samengegaan met een praktische benadering. Er is dus gewerkt op een stevig statief , goede lenzen gebruikt, optimaal diafragma, spiegel opklappen voor de Nikon etc. We hebben ons best gedaan .
Over het scannen lopen de meningen uiteen wat de beste methode is. Het scannen is een zeer belangrijke factor voor het eindresultaat. De prijs zal voor menigeen de bepalende factor zijn. Duidelijk is dat een goedkope scan op een Epson flatbed geen recht doet aan de kwaliteiten van 6x7. Aan de andere kant wordt een drumscan als te kostbaar gezien voor dagelijks gebruik. Aangezien dit een kwaliteit test is tussen analoog en digitaal is is gekozen voor een ICG drumscan en voor een Imacon flexscan. Hiermee kan meteen het verschil worden gezien tussen beide. De Imacon is op verschillende plekken te huur per uur waarbij de prijs per dia zeer acceptabel is. Voor een enkele echte grote afdruk is een drumscan tegenwoordig ook niet meer zo kostbaar. Bij Capi in Amsterdam kost een 100mb scan 38 euro. Bij een 80x120 cm afdruk maakt de scan 25% van de kosten uit, wat mij acceptabel lijkt. Van de onderstaande testfoto's is de eerste foto met de boot gescand met een ICG drumscan. De foto met de flessen is met een Imacon 848 gescand. Op deze pagina zie je het verschil tussen een Imacon flextight scan en een ICG drumscan.
Werkwijze.
- Film. Fuji 100 asa Astia. Deze film is tamelijk zacht en heeft een iets groter dynamisch bereik dan b.v een Velvia. Zeer korrelarm en goed in te scannen.
- Noise reduction van de analoge film. Er is gekozen voor het direct filteren van de film d.m.v NEAT software. Dit programma is werkelijk een uitkomst om het vaak korrelige karakter van films flink te verminderen. Hoewel korrel zeker zijn waarde heeft zie je na (matig) filteren dat er veel detail tevoorschijn komt dat voorheen verborgen bleef in de korrel. Hier is er een voorbeeld van. Er is gebruik gemaakt van een matige noise reduction (50%) in combinatie met een kleine verscherping van de hoge frequenties (instelling conservatief). Door de hoge frequenties te versterken kan het contrast bij de kleinere details toch nog goed zijn en wordt de film veel scherper zonder overmatig 'scherpte effect'. De afval van het contrast van film en ook lenzen bij hogere frequenties (>40lp/mm) is waarschijnlijk een van de redenen dat de hoge theoretische waarden van film niet gehaald worden. Immers bij 40 lp/mm zie je soms de contrastweergave tot 50-60% dalen (MTF van 50%).
Als referentie voor het medium formaat is gekozen voor een Mamiya 7 ii welke bekend staat om zijn kwaliteits objectieven. Als lens is gebruik gemaakt van een 65mm op f11 welke in het beeldcentrum circa 100-120 lp/mm bereikt. Op photodo web site worden de Mamiya lenzen in de hoogste categorie ingedeeld. Zeker ook de moeite waard is deze site waar heel wat lp/mm waarden van verschillende lenzen (o.a Mamiya) te vinden zijn.
Er is gekozen voorde D2X omdat die voorhanden was. Te zien aan alle testen zit er tussen de Nikon en de Canon 1Ds al niet gek veel verschil. Hoewel het er op lijkt dat de Nikon aan de randen scherper is. (Dpreview test nikon d2x) Tussen de Canon 12mp en de canon 16,5 mp zit natuurlijk wel een verschil maar dit is erg klein. Er is gewerkt met een Nikon 18-35mm lens op f11. Qua diffractie zou f8 een iets betere keuze zijn maar op de bestanden lijkt f11 toch iets scherper. De keuze voor de 18-35 is omstreden, ik krijg er veel reacties op maar ik sta er nog steeds achter. Om het allemaal te bewijzen heb ik een uitgebreid vegelijk gemaakt tussen de 17-35 en de 18-35 .
Mijn conclusie is toch dat de 18-35 een behoorlijk scherpe lens, tenslotte wordt alleen maar de 'sweet-spot' van de lens gebruikt. In vergelijk met b.v de als erg scherp bekend staande prof 17-35 zijn de verschillen erg klein.
Post-processing.
De Nikon raw files zijn verwerkt in Adobe raw converter, Bibble en Phase-one. Hoewel Bible de color -fringle goed kom weghalen werden toch de scherpste resultaten met Phase one software gehaald. De Nikon bestanden zijn matig verscherpt in Phase one. Om even groot afgebeeld te worden als de Mamiya scans zijn de Nikon files geresized tot circa het formaat van de Mamiya ( 7500 pixels), althans tot objecten op het scherm op 100% even groot zijn. Er is gewerkt in 8 bits.
Kleine onvolkomenheden.
De 65mm lens van de Mamiya heeft een iets groter beeldvlak dan de Nikon 18-35 in 24mm stand. Gevolg is dat de Mamiya iets meer 'ziet' en dat de Nikon D2X een voordeeltje heeft van circa 10%. In de praktijk is dat verwaarloosbaar. De kleur van de afbeeldingen is zoveel mogelijk aan elkaar gelijk gemaakt.
Scan.
De Mamiya transparanten zijn gescand op een tweetal scanners. Een Imacon flextight 848 en op een ICG drumscanner. De flextight is een van de nieuwere modellen. Er is gewerkt op 3000 dpi. Dit is niet de optimale resolutie om 'alles' uit de opname te halen maar wel een praktische. Het levert bestanden op van circa 150mb (8 bits) die nog hanteerbaar zijn. Daarnaast is de scan op de ICG drum zelfs op een nog lagere waarde uitgevoerd n.l 2400 dpi. Dit levert een bestand op van circa 100mb. De reden hiervoor is uit praktische overwegingen; deze scans zijn nog betaalbaar. De drum scan is resized naar 8200 pixels wat groot genoeg is voor een 40 inch (104cm) afdruk op 200dpi. op deze pagina staat een vergelijk tussen de Imacon en de drumscan. Het lijkt erop dat de Imacon goed voldoet bij hoog kontrast onderwerpen zoals de flessen. Deze is erg scherp op de Imacon. De scan van de boot is echter aanzienlijk beter met een Drumscan. De randdefinitie van voornamelijk de bladeren is met een drumscan aanzienlijk beter. Opmerkelijk want de Imacon scan is op 3000 dpi uitgevoerd terwijl de drumscan maar 2400 dpi was.
65mm F11
5350x6670 pixels
Statief, zelfontspanner
Drum scan ICG 2400 dpi
Verscherpt en de-noised in Neat.
Download this picture full size.
This picture is made in the Netherlands. Here is the GPS location.
Raw file met Phase one 3.7 omgezet naar TIFF 8 bits. 4200 pixels resized om gelijk te worden met de mamiya scan
Nikon 18-35 24mm op F11
Op de details is goed te zien dat de Mamiya behoorlijk veel scherper is dan de Nikon D2x. Zie b.v het horloge of de details in de lens van de Yashica kamera. De vraag is natuurlijk om hoeveel (mega)pixels het gaat bij dit soort relatief kleine verschillen. Het is moelijk precies aan te geven maar bij dit soort resoluties zijn kleine zichtbare scherpte verschillen een behoorlijk stap in het aantal megapixels. Ik ga hier uit van de resultaten van een vergelijk tussen een Canon 1Ds mark II (16mp) en een Betterlight scanning back van 48 Mpixel. Betterlight, fabrikant van scanning backs heeft hier een erg duidelijke test mee uitgevoerd. Het is trouwens wel het vermelden waard dat dit artikel geschreven is uit onvrede met een artikel op luminous-landscape dat deze scanning back had getest en niet veel beter vond presteren dan de Canon 1ds mark II. De resultaten waren dusdanig gemasseerd dat Betterlight toch echt een eigen test wilde uitvoeren.
Op de foto's van Betterlight is zeker enig verschil te zien maar de verschillen zijn niet wereldschokkend. Terwijl je toch over een factor 3 praat (12mp tov 48 mp). De detailverschillen op onderstaande testfoto met de flessen zijn minstens zo groot. Laat ik veiligheidshalve uitgaan van een factor 2 als verschil in Megapixels tussen de Mamiya 7 en de Nikon D2X. Daarnaast is de Mamiya opname veel kleiner opgenomen. Op de Nikon opname is de champagne fles 15,3% van de totale breedte. Op de mamiya opname is dezelfde fles 11,5%. De Mamiya opname kan dus nog 15,3/11,4= 1.34 breder worden. Het aantal pixels neemt dan kwadratisch toe: 1.34x1.34= 1.8x De Mamiya is dus in ieder geval 1.8 x (12 Mpixel van de Nikon D2x) = 21.5 megapixel.
Het aanwezige zichtbare scherpte verschil schat ik op zoals gezegd op een factor 2 , daarmee komt de Mamiya op een totaal aantal megapixels van 2x 21.5=43 megapixel.
Kortom de Mamiya is een kamera die tussen de 21.5 en 40 megapixel werkt. Dat komt ook goed overeen met de waarde die men voor kleinbeeld aanhoudt, tussen de 6 en 10 megapixel. Aangezien 6x7 circa 4x zo groot is levert dat grofweg 24-40 megapixels op.
Imacon scan 8200 pixels (300 dpi)
Opname is niet formaatvullend ivm minimale opname afstand Mamia 7 die is n.l 1 meter.
kleuren niet optimaal doordat Imacon niet kleurgekalibreerd was.
De flessen in deze opname hebben een kleinere afbeedingsmaatstaf dan dezelfde objecten in de Nikon D2x opname hieronder.
De fles 'brut' is circa 11,4% van de breedte van de dia.
18-35mm with 35mm F8 1/6 sec.
Very good color rendering.
Bottle 'brut' is 15.4% of total width of picture.
Afdrukken.
De foto's op het scherm tonen duidelijk verschillen aan tussen de kamera's. Ik vroeg mij echter ook af wat daarvan te zien zou zijn bij een afdruk. Daarom zijn de foto's van de boot afgedrukt op A3 (30x40cm) en A1 (60x80cm) formaat. Van de A1 is alleen het middendeel afgedrukt wat voldoende was voor een vergelijk
Zichtbare verschillen op 30x40 cm formaat
Op A3 formaat is er verrassend weinig verschil te zien tussen de kamera's. Dat is goed verklaarbaar omdat de afdruk 16 inch breed is, dus circa 16*300 dpi=4800 pixels breed is. De 4200 native resolution van de Nikon D2x is al bijna voldoende hiervoor, een kleine image resizing is voldoende. Hierbij gaat blijkbaar bijna geen kwaliteit verloren. De 8200 pixels van de 6x7 scan moeten worden gedownsized tot 4800 pixels om de A3 te kunnen maken. Uiteraard komen de kwaliteiten van de kamera's zo erg dicht bij elkaar. Meer verschil zou kunnen optreden als je de 30x40 cm op 400 dpi laat afdrukken, b.v op een Lambda. Je mag verwachten dat dan de Mamiya scherper is. Echter het verschil tussen 300 en 400dpi is maar klein en niet iedereen kan dat zien.
Zichtbare verschillen op grotere formaten
De hogere kwaliteit van de 6x7 kamera komt pas echt tot zijn recht bij afdrukken vanaf 60x80 cm (A1) en groter. We moeten dan wel onderscheid maken tussen de drumscan afdruk of de Imacon scan afdruk.
Afdruk van Imacon scan op 60x80cm.
De afdruk gemaakt met de Imacon Flextight 848 scan vergeleken met de Nikon D2x afdruk op 60x80 cm laat niet direct veel verschil zien. Een compliment voor de Nikon of strafpunten voor de Imacon scanner, zoals je het wilt zien. Als je deze 60x80 cm afdruk echter dichtbij bekijkt ( 25 cm. afstand) zie je duidelijk dat de Mamiya 7 toch scherper is. De touwen op de boot ,de bomen, alle genoemde verschillen. Op een normale zicht afstand van 30-40 cm valt dat verschil echter bijna helemaal weg. Ik denk dat menigeen het scherpte verschil niet direct zal opvallen. De algehele indruk van beide afdrukken is bijna gelijk aan elkaar.
Afdruk van de Drumscan op 60x80cm formaat
De afdruk van de drumscan is een heel ander verhaal. Dan is er op 60x80 cm formaat een duidelijk verschil te zien tussen de Nikon D2x en de Mamiya 7, in het voordeel van de Mamiya. De hogere scherpte van de Mamiya uit zich dan voornamelijk in een afdruk die als het ware loskomt van de achtergrond. De Nikon afdruk is van een beduidend lagere kwaliteit, het springt direct in het oog. De afdrukken zijn gemaakt op een Frontier (alleen het middendeel van de 60x80 is afgedruk op 30x40) Hoewel een goede machine twijfel ik toch een beetje aan de detailscherpte. Het is best mogelijk dat dezelfde afdrukken op een Lambda een nog groter verschil laten zien. Aangezien een Frontier niet groter afdrukt dan circa 30x45 zal normaliter dit soort afdrukken altijd op een Lambda o.i.d gebeuren.
Conclusie.
De uitkomst van de review heeft mij zelf nog het meest verbaasd. De Nikon D2x is veel scherper dan ik had verwacht. Het was een genot om met de Nikon D2x te werken. Wat een prachtige kamera. U mag mij er direct een kado doen! In snelheid van werken kan een Mamiya zich natuurlijk niet meten met een Nikon. Het scherpstellen, de belichting, een digitale kamera van dit kaliber werkt erg prettig. Een snelle kamera in de praktijk, alles werkt erg soepel. De kleurweergave van de Nikon ligt op een erg hoog niveau. Het is werkelijk erg makkelijk naderhand de RAW files in Phase one op kleur te zetten. Kinderspel vergeleken met het moeizaam op kleur brengen van de gescande dia's van de Mamiya.
Ik ben dus behoorlijk onder de indruk van de kwaliteit van de Nikon D2x. Boven verwachting. Dat neemt echter niet weg dat je met de Mamiya 7 wel degelijk scherpere foto's kunt maken. De Mamiya 7 is wel degelijk de winnar in deze test als je de camera's enkel op scherpte beoordeelt. Wanneer heb je die kwaliteit nodig? Dat hangt erg af van het doel waarvoor je de foto's maakt. Pas bij grotere afdrukken komt de kwaliteit van de Mamiya tot zijn recht.
Voor dagelijks gebruik en afdrukken tot circa 40x50 cm is een digitale 12 Mp kamera bijna onovertroffen. Echter er zijn genoeg onderwerpen waarbij de snelheid van werken minder belangrijk is en de uiteindelijke kwaliteit het belangrijkste. Natuurfotografie, landschappen bevatten erg veel detail en dat komt goed tot zijn recht op grote afdrukken. Daar ligt de kracht van het middenformaat en zijn de 20-40 megapixels op hun plaats. Ook voor black/white film zal het 6x7 formaat zeker uitblinken en mag je veronderstellen gezien de hoge scherpte van moderne b/w emulsies dat de verschillen met de Nikon 12Mp alleen maar groter zijn.
Het is voor mij nu duidelijk dat een goede 6x7 kamera met goede lenzen een hoge resolutie heeft en duidelijk scherper is dan een professionele 12 megapixel DSLR. Ook een Canon 1Ds Mark II zal hier niet veel verandering in brengen, deze is maar fractioneel scherper dan een 12 megapixel kamera. Hier heb een vergelijk tussen de Canon 1Ds en de 1Ds markII (foto van Jack Flesher) Je moet wel de intentie hebben het optimale uit de Mamiya 6x7 te willen halen, anders heeft het weinig zin je de extra moeite te getroosten van dit formaat. Goed gebruikt en met zorg gescand zijn grotere afdrukken erg imposant. Daarnaast is er natuurlijk het plezier van het bezitten van de 6x7 dia's.
Het scannen is een punt van aandacht. De Imacon is volgens mij een scanner die overal tussen in zit. Kostbaar maar niet echt indrukwekkend. Imacon heeft het 'virtueel drum' idee goed weten te verkopen, helaas komt er geen drum aan te pas en is het gewoon een goede CCD scanner met alle problemen van dien. (stof, blooming, randonscherpte.) Voor grotere afdrukken die wellicht andere doeleinden hebben is een goede scan noodzakelijk. Een drumscan is dan eigenlijk de enige redelijke oplossing en tegenwoordig redelijk betaalbaar. Het verschil met een Imacon is soms erg groot afhankelijk van het onderwerp. Een drumscan is in ieder geval altijd optimaal. Hoewel scanners nu nog niet perfect zijn weet je natuurlijk niet wat er over een aantal jaren mogelijk is op dat gebied. De dia's kunnen in de toekomst altijd met een betere scanner worden ingelezen. De kwaliteit zit er immers in.
Een andere benadering is de aanschaf van een betaalbare Epson photoscanner te overwegen. Een serieuze test van verschillende scanners o.a Epson in vergelijking met drumscanners is hier te lezen. Voor een enkele A4 of A3 voldoet dat goed. In ieder geval kun je zo goedkoop de transparanten op het scherm beoordelen. De echte topstukken kunnen dan altijd nog professioneel gescand worden met een drumscan. Bij Capi in Amsterdam kost dat 38 euro. Een redelijk bedrag in vergelijking met de kosten van het afdrukken op 80x120 cm (circa 120 euro)
In ieder geval is het 6x7 formaat nog lang niet uitgepraat hoewel het wel een ander gebruiksdoel kan krijgen in de toekomst. Gezien de haalbare resolutie van 40 megapixels kunnen er grote afdrukken van b.v. 80x120 cm mee gemaakt worden (A0) die zelfs dichtbij bekeken veel details laten zien en waarvoor je je niet hoeft te schamen.
update, direct analoog afdrukken
Sommigen suggeren dat dit per definitie geen eerlijk vergelijk is omdat je dia's digitaal verwerkt en dus vermindert in kwaliteit door te scannen. Ik ben het daar direct mee eens. Als je de vergelijking andersom zou uitvoeren, dus van de digitale files van de D2x maak je dia's dan zullen de verschillen waarschijnlijk erg groot zijn. Het nadeel ligt dan bij de D2x. Ik heb eens een verslag gelezen van iemand die dat inderdaad had gedaan, en inderdaad concludeerde dat digitaal wel erg veel achter lag op analoog. Maar wat is het praktisch nut van een dergelijk bewijs? Je hebt dan bewezen dat digitaal zich niet kan meten met analoog maar wel in een situatie die niet veel zal voorkomen. Geen weldenkend mens gaat dia's maken van digitale D2X bestanden als standaard workflow. Met deze review wilde ik toch de link met de praktijk niet verliezen. In de praktijk zullen de dia's van de Mamiya 7 worden ingescand. Ook die werkwijze levert zeer goede afdrukken op maar puur wetenschappelijk werk je toe naar een situatie waarbij de digitale camera in het voordeel is.
Je zou de dia's direct analoog kunnen afdrukken en het scannen overslaan. Ook dat is een workflow die voor kleur niet erg veel voordelen biedt. Voor zwart/wit ligt dat anders. Vergeet niet dat veel labs zelfs analoog aangeleverd materiaal direct scannen om daarna op een digitale belichter af te drukken, weliswaar op normaal fotopapier maar er is dus dan wel een scan-tussenstap met alle mogelijke verliezen van dien.
Je gaat er dan ook indirect vanuit dat direct analoog afdrukken per definitie beter is dan scannen en dan afdrukken. Dat is nog maar de vraag. Verschillende testen die ik heb gelezen met voorbeelden geven nou niet direct duidelijk uitsluitsel wat beter is, het ziet er vaak erg vergelijkbaar uit.
Ik heb hier een 30x60 liggen die direct is afgedrukt van een negatief. Het is een panorama landschapsfoto van Noorwegen met een hoop detail erin. Een scan van dit negatief (origineel was 5x12 cm noblex) heb ik gecorrigeerd in Photoshop en zelf afgedrukt op een epson 2100. Beide methoden leveren een goed resultaat. De scan was trouwens op een Imacon uitgevoerd dus dat is niet eens optimaal. Het scannen van de originelen geeft natuurlijk wel erg veel mogelijkheden om het beeld te verbeteren in b.v photoshop. Hoe moeilijk is het niet om een negatief echt goed op kleur te krijgen in de doka. Ik kan het weten want ik heb jaren zelf een grote kleurendoka gehad en heel wat werk voor anderen afgedrukt. Daarnaast is er het probleem van het maken van grote maten. Grotere maten direct analoog afdrukken is voor een amateur bijna onmogelijk en ik vraag mij af hoeveel labs dat de komende jaren nog doen. In de praktijk zal men als enige mogelijkheid een Durst lambda of een Epson inktjet kunnen aanbieden en daarvoor zal toch eerst een scan gemaakt moeten worden.
Some other tests with Medium format compared to Digital 12 mpixels.
Mamiya 7 compared to Canon 1Ds I think it is not a good idea to make a photo through the window. Even a little bit of dirt or scratches on the glass will lower the maximum resolution of the photo. This will have the biggest impact on the camera with the highest resolution, the Mamiya.
Luminous landscape 645 compared to 1Ds This is a well known test and a lot of references on the internet. When i read this test i will immidiately buy a Canon 1ds. Strange i get completely different results.
Various formats compared. 8x10, 4x5 inch, 6x7, 35mm leica, Canon 6mpixel DSLR. Very interesting but medium format and bigger film is scanned with an Epson scanner. The loss in resolution will be too big to get a good comparison. The lens of a Plaubel 6x7 is not very good according to this test with an overview in lp/mm with a lot of medium format lenses. The results of 6x7 and bigger are therefore not showing the real possibilities of these formats.
Pentax 67 versus Canon 1Ds Seems a serious test, 4000ppi nikon scanner.
Hasselblad versus Canon 1Ds. Scanned with a Nikon 8000 scanner on 4000 dpi. The Canon is almost as sharp as the Hasselblad. It is a pitty that the rope is photographed from above /side. In this way the sharpness of the photo depends on the depth of field. Not sure if the shown crop is the sharpest point of picture.
Downloads.
Original photo downloads. The Mamiya file is drumscanned and colorcorrected. Be carefull these are very large files (20mb) and take a long time to download. Please don't download if you don't need them, they cost a lot of bandwith for me.
Mamiya 7 without water and sky minimal Jpeg compressed photoshop 12.
Mamiya 7 without water and sky Lossless Jpeg 2000 !!VERY large
